KANATLI HASTALIKLARI

KANATLI HASTALIKLARI

SALMONELLA

Etiyolojisi : S.enterica subsp enterica kanatlılardan izole edilen serotiplerdir. S.gallinarum ve S.pullorum kanatlı konak spesifiktir. Potor belirlemede dışkı ve yem örnekleri tetra-thionatlı besiyerlerinde zenginleştirme yöntemi uygulanır.

Virülens Faktörler : Endotoksin , Enterotoksin , Sitotoksin ( Barsak mukozasında ). Pullorum hastalığı S.pullorum etkenidir ve gençlerde gözlemlenir. Tavuk tifosunda S.gallinarum etkendir erginlerde gözlemlenir. Hareketsiz türler olup laktoz negatif / H2S pozitiftir.

Bulaşma : Taşıyıcı portör kanatlılarla olur. (Portörler %30 Enfekte Yumurta ) Vertikal bulaş , horizontal bulaş ( Fokal-oral )

Klinik bulgular : Civciv çıkış oranında azalma. Semtisemik formda kısa sürede ölüm , beyaz renkli ishal , cloaka çok kirli , solunum bozukluğu , halsizlik , artrit , omfalit gözükür. Kronik form nadir görülür. Körlük ve topallık ile seyreder.

Nekropsi : Perakut formda bulgu yoktur. Akut infeksiyonlarda KC , dalak ve ren’de hemoraji tablosu. KC’de küçük nekroz odakları ve hipertrofi. Kalpte noduler lezyonlar , beyazlamış pericard. Ovaryumda lezyonlar ve sapingitis. Pnömoni gözlemlenir.

Teşhis : Bakteriyoskobi yapılabilir. Bunun için kalp kası , dalak ve KC gönderilir. Gram ile boyanır ve gram ( - ) Salmonella süphesi verir. Kültür ortamında zenginleştirilmiş besi yeri kullanılabilir. Yani Şeçici ( selektif ) ve ayırıcı ( diferensiyel ) besi yerleri kullanılır. PCR uygulaması yapılabilir. Serolojik testlere gidilebilir. ELISA kullanılabilir.

PARATİFO

S.arizona harç diğer salmonella türleri S.enterica subsp.enteriva serotipleri S.enteritidis ve S.tyohinurium önemlidir.

Epidemiyoloji : Gıda kaynaklı salmonella infeksiyonlarından en önemlisidir. Konakçıları spesifik olmadığından daha karışık bir epidemiyolojisi vardır. İnfeksiyonun kaynağı kanatlılar için , civcivler ağız yolu ile alır dışkı ile dışarı saçarlar. Kontamine yumurtaların kabuğu ve vertikal bulaşma söz konusudur. Yem olarak kontamine yem ve sular önemlidir bulaşmada. Kesimhanelerde dışkı ve karkasların kontamine olması. İnsanlara bulaşma genelde kontamine yumurta kabuğu ve karkasla alakalıdır.

Klinik ve Nekropsi Bulguları : Erken dönemde infeksiyonlardır. Mortalite %10-80 arasındadır. Artan derece ishal ve kloaka bölgesinde kirlenme. 4-10 gün arası ölüm şekillenir. İyileşenlerde gelişme geriliği vardır. Sarı kesesi infeksiyonu ve KC ile dalakta büyüme gözlemlenir.

Teşhis : Hastalıkta klinik tablo ve nekropsi bulguları kesin tanı olmayıp. Laboratuar muayene – kesin teşhis’tir. Sağaltımda Tetrasiklin ve gentamisin kullanılabilir.

E.COLİ İNFEKSİYONLARI

Ekstraintestinal infeksiyonlardır. Laktoz pozitiftir. Kanatlılarda avian patojenik E.coli ( APEC ). Enterotoksin – ETEC bulundurur.

-          Stabil toksin : STa quaril siklazı aktive ederek bağırsak tutulımu , bağırsak sıvı emilimini azaltır. STb’nin sitotoksik etkisisi bildirilmemiştir.

-          Labil toksin : Labil toksin hücre içi cAMP’i katalize eden adenilat siklazı aktive ederek bağırsaklarda elektrolit salınımı artırır. Adrenal hücreleri ve vero hücreleri üzerinde sitotoksik etki yapar.

Epizootiyoloji : Tavuk , hindi , kaz , ördek ve diğer kanatlılarda bulunur. Gençler daha duyarlıdır. Sindirim sistemi flora etkenidir. Sağlıklılarda patojenik ve nonpatojenik E.coli’lere saptanabilir. Bulaşma vertikal olarak ovidukt veya over üzerinden oluşabilir. Horizontal olarak fekal-oral ve solunum yoluyla bulaşır.

Klinik Tablo : Primer veya sekunder enfeksiyonlara yol açarlar.

-          Solunum sistemi kolibasillozu : sekonder olarak mycoplasma ve viral etkenlerle beraber seyreder. Güç , hızlı ve hırıltılı bir solunum vardır. Göz yaşı akıntısı ve sinüzitis. Nekropside hava keselerinde fibrinöz kalınlaşma mevcuttur.

-          Koliseptisemisi : Gençlerde gözlemlenir. Genel durum bozukluğu ve takiben akut ölümler. KC hipertrofiktir. Dalakta nekroz vardır. Bağırsaklarda beyazımsı sıvı vardır böbrekte nefritis şekillenir.

-          Genital Form : Dişi genital sistem bozuklukları – yetişkinlerde ve yumurtacılarda görülür. Ovaritis , salpingitis , takiben peritonitis vardır.

-          Koligranulom – Hjarre hastalığı : sindirim sisteminde granulom – tuberküloz , marek- leukoz benzeri tablo

-          Embriyonal ölümler , omfalit , yumurta sarısı kese infeksiyonu : mortalite %100 ‘dür. KC solgun ve yumuşaktır. Göbek bölgesinde şişkinlik vardır.

Teşhis : Klinik ve nekropsi bulguları tipik değildir. Laboratuar analizinde organ ve intestinal içerik kullanılır. Bakteriyoskobi ve kültür uygulamaları yapılır. EMB agar kullanılır ve laktoz (+) ‘dir.

Makroskobik bulgular : Sarı kesesi infeksiyonu , Omfalit , ileri derecede hava kesesi enfeksiyonu ve çevresel yangılar vardır. Pericardit ve karaciğerde yeşilleşme , salpingitis , oviduct’tan şişen kitle , akut peritonit ve yumurta sarısı peritonda , akut septisemi gözlemlenir. Artrit tablosu , koliseptisemisini takiben panoftalmia genellikle tek gözdedir. Şişkin baş sendromu vardır ve konjuktivit ve periorbital şişme görülür.

TAVUK KOLERASI

Evcil ve yabani kanatlılarda perakut , akut , septisemik , kronik seyreden yüksek morbidite ve mortaliteye sahip hastalıktır. Etken P.multicida’dır. McConkey agarda üreyemez. Dokuda tipik bipolar boyanır. Bipolar boyamada kutuplar koyu renkli merkez noktası açık renkte gözlemlenir. Enzootik / Endemik seyirlidir.

Bulaşma : Sindirim , solunum , deri ve konjuktiva yolu iledir. İnkübasyon süresi  1-3 gündür.

Semptomları : Perakutta semptom gözükmeden ani ölüm şekillenir. Akut ve subakut formda ise önce beyaz sonra yeşil ishal gözlemlenir. Sakallarda ve ibikte morarma şekillenir , vasküler bozukluklar , karın boşluğu bölgesinde hiperemi epikard ve serozalarda petişi gözükür. Kronik semptom ise nezlevi form , Otitis form , deri ve artritis , peritonit form gözlemlenir. Makroskobik olarak tek taraflı sakal kısımında ödem oluşması boyunun fizyolojik duruşundan daha farklı bir hal alması infraorbitaliste ödem şekillenmesi , karaciğerde fokal nekroz odakları gözlemlenebilir. Kanamalı lezyonlar oluştuğu için kuş gribi ile karıştırılmamalıdır.

Teşhis : Bakteriyoskobide bipolar boyanma görüp McConkey agarda üremiyorsa teşhimizde kolerayı baş sıralara alabiliriz.

İNFEKSİYÖZ KORİZA

Akut solunum sistemi hastalığı gelişme hızı ve yumurta verimi düşer. (Haemophilus) paragallinarum. ( Gram -)

Kültürde ; Faktör X ( Hemin ) , Faktör V , pıhtılaşma faktörlerini kullanarak besiyerinde ürerler. %1’lik  tavuk serumuda üretimi artırır. %1-1.5’lık NaCl gereksinimi duyarlar. McConkey agarda üremezler. Canlı bir hayvanda üretilebilir.

Epidemiyoloji : Yaygındır ve tavuklar doğal konaklardır.

Bulaşması : Sindirim sistemi ( kontamine yem ve su ) Solunum yolu ( Damlacık enfeksiyonu ) şeklinde oluşur.

Semptomlar : Sinüzit , yüz bölgesinde ödem ve şişkinlik , seromukoid nasal ve okuler akıntı , morbidite %80-100 , mortalite %10. Nekropside nasal ve orbital bölgelerde yangısal tablo sakal ve gözaltında ödem , AC’de yangısal tablo vardır.

Teşhis : Bipolarite saptanabilir. Kültürü ise çikolata agarda üreme için gerekli besinleri kullanırlar.

CAMPİLOBACTER İNFEKSİYONLARI

Enterik infeksiyonlar ;

-          Kanatlı , diğer hayvanlar ve insanlarda

İnfeksiyöz hepatitis :

-          Kanatlılarda

Termofilik camphilobacterler : C.jejuni , C.coli , C.lari’dir. Erken dönemde lokalize olup intestinal kolonizasyona giderek artmaktadır. Kesim-karkas kontaminasyonu. İnsan infeksiyonları – kanatlı kökenli zoonotik hastalıklar arasında ilk sırada yer alır.

Kanatlılarda Camphilobacter infeksiyonları ;

1-      Avian Vibriyonik Hepatitis : Ticari yumurtacılarda KC’nekrozu ile seyreder. Yumurta verimi pik seviyede iken ani düşüşler gözükür. Semptomları yumurta veriminde %25-35 düşüş. Nekropside KC’de fokal ve diffüz nekroz odakları ve hemoraji , safra kanalı genişlemiş bir şekilde gözükür.

2-      Kampilobakteriyozis : C.jejuni , C.coli , C.lari yapar. Tüm kanatlılar duyarlıdır. Bulaşma fokal-oral bulaşma tarzıdır. Semptomları civcivlerde ishal ve depresyon vardır. C.jejunide sıvı birikimi ve yangılar gözlemlenir. Teşhiste ( Gram - ) kıvrımlı basil görmek yeterlidir.

MYCOPLASMA İNFEKSİYONLARI

En küçük kendi kendine replika prokaryottur. Hücre duvarı olmayan bir m.o’dır. primer etken yada miks infeksiyonlar şeklinde hastalık oluşturur. İnsan bir çok hayvan bitki ve insectler geniş konakçı spektrumuna sahiptir. M. Gallisepticum  M.meleagridis  ve M.synoviae tavuk ve hindi eritrositlerini hemoglutine eder.

-          M.gallisepticum : Tavuk ve Hindi

-          M.synoviae : Tavuk , Hindi

-          M.meleagridis : Hindi

-          M.iowae : Hindi

Kronik solunum yolu infeksiyonu : Tavuk ve hindilerde tavukların kronik solunum sistemi infeksiyonu ( CRD ) ve hindilerin infeksiyöz sinüzitidir.

Büyük ekonomik kayıplar yaşatır. Karkas ağırlığında düşüş , yumurta veriminin azalması ve salpingitis görülür. Genç hayvanlarda hareket ve canlılığın kaybolması , artritis , hindilerde ensefalopati ile karakterizedir.

ETİYOLOJİ :

 M.gallisepticum : Ünit membran üzerinde virüslara benzer çıkıntılar bulunur hemaglutinasyon sağlar. Embriyoyu öldürür ve doku kültürlerinde CPE oluşturur. Zenginleştirilmiş katı ve sıvı besiyerinde ürer , katı besiyerinde ortası düğme tarzında kenarları yuvarlak koloniler oluşturur. Talyum asetat ve penicilin içeren besi yerleri kullanılır. Tavuk ve hindiler hastalığın doğal konakçısı olup hindiler daha duyarlıdır. Klinik semptomlar yavaş gelişmekle beraber hastalık uzun bir seyir gösterebilmektedir. Newcastle , infeksiyöz bronşit – laringitis – kolibasillozis vb. hastalıklarla beraber seyreder – miks enfeksiyon. Bulaşması solunum ve infekte yumurta aracılığı ile vücuda girer hematojen yol ile yayılır. Epitel hücrelere yerleşir.

- Lateral Bulaşma :

a)Direkt Bulaşma : üst solunum yolu ve konjuktiva etkenin başlıca giriş alanlarıdır.

b) İndirekt Bulaşma  : Temas – çiftleşme tohumlama ve aşılama esnasında kullanılan ekipmanlar.

c) Kontamine su yem – sindirim sistemi ile

d) insect vb.

-Vertikal Bulaşma :

a) yumurta ile

b) Akut dönemde

c) Etken oviduct ve spermadan izole edilmiştir.

SEMPTOMLAR

Tracheal sesler , burun akıntısı , solunum güçlüğü , öksürük , ağız açık solunum , infraorbital sinüsler şişer ve sinüzit şekillenir , gözler tamamen kapanır , Yem tüketiminde azalma ve kilo kayıbı , dölsüz yumurtalar kabuk altı ölümler yumurta veriminin azalması. Miks infeksiyonlarda kronik bir tablo söz konusu olup : bu tablo komplike form- CCRD formu veya Airsacdisease infeksiyonu olarakta tanımlanabilir.

NEKROPSİ BULGULAR :

Hindilerde infraorbital sinüslarda dilatasyon  , Perikartta eksudat birikimi sonrası kalbin gögüs kemiğine yapışması.

TEDAVİ

Penicilin , vankomisin vb. hücre duvarı etkili olanlara dirençlidir. Markolit , tetrasiklin , tylosin gibi antibiyotiklere karşı duyarlıdır.

Bu antibiyotikler yem ve sularla verilebildikleri gibi yumurtaların antibiyotiklere batırılması  egg-dipping şeklinde uygulanabilir.

HİNDİLERİN HAVA KESESİ İNFEKSİYONU

Hindi palazlarında M.meleagridis büyüme ve gelişmede yavaşlama yapar , osteodistrofi, tortikollis primer kanat tüylerinde anomaliler , immun supression.

Epizootiyoloji : Genç hindilerde yaygın ve doğal bir infeksiyondur.Hindi palazlarında kloaka ve bursa fabricusta , yetişkinlerde testis ve ociduct’da gençlerde üst solunum yolunda hastalık oluşturmaksızın bulunur.  Yumurta yolu ve solunum yolu ile bulaşı gösterir.

SEMPTOM

Erişkinlerde klinik belirti yoktur. Genç hindilerde büyümede gecikme , osteodistrofi , kanat tüylerinde kabarıklık , sinüsitis , yüzde şişme , burunda akıntı , hırıltılı solunum , tortikollis gözlenir.

NEKROPSİDE

Hava keselerinde kalınlaşma , tarsometatarsal kemiklerde kısalma kıvrılma ve bükülme cervical omurlarda anomaliler.

Koruma ve kontrol olarak kuluçkalık yumurtaların antibiyotiklerle muamelesi uygulanmaz.

İNFEKSİYÖZ SİNOVİTİS

-          Tavuk ve hindilerde synovial membranlarda yangı topallık , üst solunum yolu hastalığı etken M.synovia’dır. tavuk eritrositlerini hemaglutine eder.

EPİZOOTİYOLOJİ :

Tavuk hindi ve beç tavukları doğal konaklar. Hematojen yol ile yayılır.

SEMPTOM

Artrit ve respiratorik formları vardır. artrit formunda eklemlerde şişkinlik topallık gögüste su dolu kabarcıklar breast blisters. Respiratorik formda ise infraorbital sinüslarda şişkinlik

M.İOWAE İNFEKSİYONU

Kuluçka performasında azalma , ıskarta palaz etken M.iowae’dır. bulaşma hindi ve tavuklarda enfekte dişilerin oviductan kontamine olan yumurtalar ile , oviduct infeksiyonunda erkek hayvanlar önemlidir.

SEMPTOM

Embriyo ölümleri bacak anomalileri bozuk tüylenme kondrodistrofi , geçici immunsupression , yumurta anomaliler.

AVAİN KLAMİDİOZİS

CLAMYDİACEAE AİLESİ

Clamidia Cinsi

-Glikojen üretir, 2 ribozomal operona sahiptir;

 *C.trachomatis – insanlarda –trahom

 *C.muridarum – kemirgen

 *C.suis – domuzlarda

Chlamydophila Cinsi

-Glikojen üretmez, 1 ribozomal operona sahiptir

 *C.pneumoniae – insanlarda – pnömoni

 *C.pecorum – memelilerde

CLAMYDOPHİLA

-Klamidiozis, psittakozis, ornitozis

- Özellikle hindi, güvercin, ördek

-Daha az olarak tavuk, kafes kuşları, yabani kuşlar

-Solunum, sindirim, sinir sistemi, göz ve eklemlere yerleşir.

Etiyolojisi

Chlamydophilia psittaci:  Gram (-), kapsülsüz, sporsuz, zorunlu hücre içidir.

NOT: Viruslerden farklı olarak; Dna ve Rna beraber, bölünerek çoğalır, ribozom içerir, antibiyoktiklere duyarlıdır.

-İki gelişme formu vardır;

*Elementer cisimcik : küçük, intracellüler, dayanıklı, infeksiyöz cisimcik vardır.

*Retikulat cisimcikleri

-Bakterioscopide hücre içinde veya dışında tek tek veya kümeler halinde oval biçimlerde gözlenir.

-6 serotipi mevcuttur:

 *serotip A, D, F – kafes kuşlarında

 *serotip B – güvercin ve kumruda

 *serotip C – Hindilerde

-Dezenfektalara duyarlıdır.

Epidemiyoloji

-Evcil yada yabani (hindi, güvercin, serçe, ördek), Psittacine familyasına ait kuşlar,

-Diğer kanatlılar duyarlı (kommensalde olabilir). Tavuk hindi kısmen dirençlidir.

Dışkı ve burun akıntısıyla saçılım olur ve direkt temas, fekal oral bulaş, indirekt olarakta kontaminasyonla, ve zoonozdur.

-Tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın ülkemizdede bi ara görülmüştür

Semptom

-          5-60 günlük inkübasyon,

-          Akut, subakut, kronik olabilir

-          Sindirimde; Enterit, ishal, Solunumda; pnömoni, öksürük, hava kesesi yangısı,

-          Gözde şişlik, akıntı ,körlük, konjiktivit

-          Ensefalit

-          Poliartrit

Nekropside en önemli olan dalak karaciğer ve böbreklerde büyümedir.

Teşhis

-Laboratuvar muayenesi : marazi madde incelenir.

-Bakterioscopi: HE, Giemsa, Stamp vb. boyama ile EB ve hücre bulma ve içerisinde inklüzyonlar incelenir.

Tedavi

-Hasta olanlar ile sağlıklılar ayrılır.

-Klortetrasiklin yemle 200-800 g/ton  ve suya 0.2-0.4 g/ton dozajında 2 hafta süre ile

-Nükslerin ortaya çıkabileceği düşünülmeli

Koruma kontrol

-Duyarlı hayvanların infekte /muhtemel taşıyıcı kuşlarla temasının kesilmesi.

-Zoonoz olduğundan halk sağlığı açısından önemli

İnsanlarda Klamidiyozis

-Risk popülasyonu : Veteriner Hekimler, kuş yetiştiricileri, erken teşhis önemlidir, bazen öldürüdür.

- Kontamine tüy ve dışkılar ile bulaş

- İnkübasyon 5- 14 gün

-Baş ağrısı, titreme, kırıklık, kas ağrıları,

KANATLI TÜBERKÜLOZU

-Kronik hastalıktır, verim kaybı ve zayıflama yapar.

Mycobacterium avium

-Asidorezidans, H duvarı: lipofilik/ Hidrofilik

 *Mikolik asit, arabinogalaktan, peptidoglikan

-Gliserine ihtiyaç duyarlar.

-GR(+), hareketsiz, sporsuz, kapsülsüz, Fakültatif intracellüler, inkübasyonu uzun yavaş ürer.

 -Tavuk, hindi ve birçok kanatlı ve memeli duyarlıdır, insanlarda da bildirilmiştir.

-Bulaşma: Genelde sindirim yoluyla olur ama solunulmada mümkün, kalabalık yetiştiricilik ve kötü hijyen yayılımı kolaylaştırır.

-Patogenez

 *Hücre duvarı

 *Liparabinomannan, makrofaj aktivasyonunu engeller

 *Fenolik glikolipitler, fagolizozimal enzimlerden korur

 *Lipofilik/hidrofobik olması, Hücrelerin toplanmasını ve antibakteriyellere karşı direncini sağlar

 *Asidorezidanslık ve peptidoglikan.

-Semptomlar

 *İlerleyici zayıflama, yüzde küçülme, göğüs kaslarında azalma, yeşil ishal,

-Nekropside

 *Dalakta karaciğerde nekrozlar, bağrsakta, Karaciğerde granülom varyasyon, kemik iliğinde granlomlar oluşmuştur ve büyük tahripler vardır.

-Teşhis

 *Bakterioscopi: Homojenizasjon, santrifüj, dekontaminasyon.

 *PCR

*Allerji

-Tedavi

* Pratik değil uygulanmaz. Egzotik hayvanlarda isoniazid, rifampisin kullanılır.

-Koruma: Genel hijyen, ayırım, monitöring, aşı geliştirilmekte.

STAFİLOKOK İNFEKSİYONLARI

-Artrit, tendosinovit, gangrenli dermetit, yumurta kesesi inf, deri altı apse, spondilit, osteomyelit, granülom, endokardit, septisemi

-Plantar podpdermatitis

-İnsan açısından (immunkomprimize)

*Gıda zehirlenmesi

Etkenler: S.aureus, S.epidermidis, S.gallinarum, S.hyicus

CLOSTRİDİAL İNFEKSİYONLAR

1)      Botilismus

–       C. botilinum

–      İntoksikasyon

–      Tüm kanatlılar duyarlı

–      İnsidansı düşük-modern işletmecilik

–      Kontamine yem, kokuşmuş kadavra vb enfeksiyon kaynağı

–      Sindirim yoluyla bulaşır

–      Semptom

•       İnkordinasyon

•       Solunum güçlüğü

•       Bacak, kanat ve buyun bölgesinde paraliz

2) Gangrenli dermatit

–      C. septicum,

–      C. perfringens A

–      Deri altı ödem ve çıtırtı, septisemi,

–      Bağırsak ve toprakta bulunur

–      İmmunsupresiflerde infeksiyon

–      Semptom

–      Kötü kokulu, ıslak, yangılı, kızarmış deri

–      Tüy foliküllerinde kırmızı şişkinlikler

3)Ülseratif enterit

-C.colinum

-Bıldırcın hastalığı;

*yüksek mortalite, enduyarlı hayvan bıldırcın, mortalite %100

*Genel durum boukluğu, akut olguda hemorajik ülserler görülür

*Kronik olguda, barsak delinmesi, peritonit, KC de nekroz odakları, hemorajik dalak

4)Nekrotik Enterit

-C.perfringens TipC

-Gençlerde ishal, barsakda nekrotik yangı, ölüm

- Sağlıklılarda barsak flora bakterisidir.

-Predispozisyon yaratıcı faktörler önemli

-Semptom

*ani ölüm, kanlı ishal, sağaltıma cevap vermeyen koksidiyoz olgularında şüphe edilebilir.

-Nekropside

*Jejenum ve ileumda difterik membranlı fibrinonekrotik enterit

*ince bağırsakta kadifemsi nekroz alanları

*Barsak lümeninde kanpıhtıları ve KC de nekroz

ORNİTOBAKTERİOSİZ

-Tavuk ve hindilerde solunum sistemi rahatsızlığı, büyümede yavaşlama ve mortaliteye sebeb olur.

-Etken: Ornithobacterium rhinotracheale

-Pastörella benzeridir

-GR (-), hareketsiz, sporsuzdur.

-Unilateral yada bilateral pnömoni

-Plöritis

-Hava kesesi yangısı

-Tavuk ve hindiler

-4haftadan büyük tavuklar

-52 haftalık broyler  damızlıklar

-Horizontal yolla bulaşır

-Solunum yolu

-Vertikal bulaş nadir

-Yumurtanın pik yaptığı dönemde mortalitede artış, yem tüketiminde azalma, orta şiddette solunum güçlüğü, yumurtada azalma, kabuk kalitesinde bozulma, yumurta boyutunun küçülmesi.

-Nekropside: ACde ödem, büyüme ve konsodilasyon,

*plövrada fibrinli eksudat,

*Unilateral-bilateral fibrinoprulent pnömoni

*Hava kesesi yangısı

RİEMERELLA ANATİPESTİFER

-GR(-), ördek ve kazlarda septisemi ve ölüm

-Horizontal bulaşır

-Ördek septisemisi, Kaz gribi de denir.(Riemerellozis)

-Diyare, solunum, sinir sistemi ve göz bozuklukları

BORRELİA İNFEKSİYONLARI

-Etken: Borrelia anserina

-Argas ve ornitodorus cinsine ait kenelerle bulaşır.

-Akar ve sivrisinekte bulaştırır.

-Spiroketozise yol açar.

* Yükse ateş, başta morarma, ishal, safra ile kirlenmiş dışkı

*anemi, nörolojik bozukluklar, felç, mortalite %100

-Nekropsi

*Dalakta büyüme ve benekli görüntü, organlarda ekimotik alanlar ve anemi

-Barsak Spiroketozisinde ise, nemli yağlı dışkı, kronik ishal, köpüklü sarı dışkı, yumurtada verim kaybı

Antraks: ördek ve güvercin duyarlıdır.

Listeriyoz: konjuktivit, septisemi , sinir sist. Bozukluğu

Erispelotriks: deride kızarıklık, sellülit, endokardit…

Virüs: Organelleri olmayan prokaryot veya ökaryot olmayan RNA veya DNA ya sahip basit yapılardır. Dışında bulunan katmana ‘kapsit’ adı verilir. Lipidçe zengin dışında zarf yapısı vardır. Bunların endotoksin ve ekzotoksinleri yoktur.

Virion: Tam kompartmanlı virüslere virion denir.

Virüs infeksiyonları: Latent olanlar vardır ki konakta apatojendir. Productive olanlar ise sitopatojenik etkileri vardır.

NEWCASTLE HASTALIĞI: Yabancı Veba’da denir. Newcastle Disease. Birçok kanatlıda bulaşıcı viraldir. Yüsksek mortalite. Multisistemik bir hastalıktır.(sindirim , dolaşım , solunumda görülür.). Zoonotiktir. İhrabı mecburidir. Ülkemizde epidemiktir ( yaygın olarak gözlenir). Paramyxovirus ailesinde bulunur. 9 serotipi vardır. Etken newcastle disease APMV-1 ( helikal yapılı bir kapside sahiptir). Hemogglıtinin – nevraminidaz virulens’ı bulunur. Etkenin virülensine göre patotipler;

1-      Lentojenik: Az viruent yada avirulenttir. Genelde hastalık yapmazlar. İmmun sistemi düşenlerde nadiren yaparlar. En önemli özelliği aşı suşu olarak kullanılır. La sota , HBI ve Clan30 örnek suşlardır.

2-      Mezojenik: Orta derecede virulenttir. Hafif veya orta şiddetli solunum ve sinirsel bozukluklara neden olur. Bazı ülkelerde aşı suşudur. Lenfojenik bağışıklık sağlanamazsa kullanılır.

3-      Velojenik: Çok yüksek mortalite. Patojenite olarak yüksektir. Sindirim solunum sinirsel infeksiyonlar yapar. Milano , Herts , Çorum , İsrail örnek suşlardır. Sitopatojenik etkiye sahiptir. Eprüve suş olarak kullanılırlar. Bu tipte genellikle ölüm gözlenir.

Eprüvasyon: herhangi bir hayvana aşı yapılır ve daha sonra canlı m.o verilir ve aşının çalıştığını denemişlerdir.

Affinite sınıflandırılması:

-          Pnömotropik - solunum

-          Visserotropik – sindirim

-          Nörotropik – sinir

Epidemiyoloji: Entansif yetiştirmede oldukça önemlidir. En duyarlı tavuklardır. Hastalık özellikle kış aylarında çıkar. Saçılımı solunum , sindirim , gaita ile yaparlar. Bulaşmada solunum, sindirim, deri, göz ve konjiktiva. Transovarial (vertikal) bulaşma (lenfojenik) sonucu çıkan yavrular enfektedir.

Klinik: Civcivlerde 3-8 haftalık yaş grupları. Akut olgularda tamamına yakınında ölüm. %100 morbidite %90 mortalite. Orta şiddetli infeksiyonlarda solunum ve sinir sistemine ait semptomlar, verim kaybı ve yumurta kalite kaybı.

Klinik Seyir:

1-      Klasik sınıflandırma:

-          Doyle Tip: Visserotropik velojenik suşlar

-          Beach Tip: Velojenik nörotropik suşlar

-          Hitchner Tip: Mezojenik  suşlar

-          Beaudette Tip: Lentojenik  suşlar

-          Avirulent Tip: Lentojenik  suşlar

2-      Patotipler göre sınıflandırma:

-          Velojenik- visserotropik: %100 mortalite karakteristik intestinal hasar.

-          Velojenik - nörotropik: %90 mortalite solunum ve sinir sistemi bozuklukları

-           Mesojenik: solunum ve sinir sistemi bozuklukları, erginlerde düşük mortalite , gençlerde yüksrek mortalite (%90)

-          Lentojenik: sadece solunum sistemi rahatsızlığı , mortalite yok

-          Lentojenik asemptomatik: klinik bulgu yok dışkıdan ve yaban ördeklerinden saptanmış

Doyle tip: visserotropik velojenik suşlardan ileri gelir. Ani başlar ve hızlı yayılır. Açık klinik belirtiler olmaksızın hızlı ölümler. Mortalite %80-%100 . İntestinal sistem infeksiyonları. 

Beach tip: velojenik nötotropik suşlardan ileri gelir. Akut seyirli olup morbidite yüksek. Mortalite %90 solunum problemleri, verim kaybı, sinirsel semptomlar , bacak ve kanatlarda felç .

Hirchner tip: akut seyirli civcivlerde. Mezojenik suşlardan ileri gelir. Şiddetli solunum bozuklukları. Zor ve hırıltılı solunum öksürük burun akıntısı konjuktivitis yüzde şişme yeşil-sarı ishal. Sinir sistemi bozuklukları. Yumurta veriminde 4-7 gün içinde hızlı ve yüksek düşüş.

Beaudette tip: lentojenik suşlardan ileri gelir. Yetişkinlerde hafif solunum rahatsızlığı. Ölüm oranı az. Yumurta verimi düşüşleri ve kalite bozuklukları.

Avirülent tip: gizli- asemptomatik infeksiyon. Lentojenik suşlardan ileri gelir. Çok düşük virülense sahip suşlardan kaynaklanır. Klinik belirti yok veya çok hafif , ölüm meydana gelmez.

Nekropsi : Burun boşluğu, larinks , trakeada seröz, kataral ve peynirimsi eksudat. Trakea ve bronşlarda hemoraji. Hemorajik pnömoni. Hava keselerinde kalınlaşma bulanıklık köpüklü eksudat birikimi. Sindirim sisteminde , duedenumda , jejunum vb. nekrotik odaklar ve hemoraji. Ön mide sekal tonsillerde peyer plaklarında hemoraji. Ağız boşluğu , yutak, proventrikulusda nekroz ve kanamalar. Peritrakea ve başta ödemler.

Teşhis: klinik ve nekropsi bulguları.

Karışabileceği hastalıklar; avian influenza, kolera , koriza , ILT, çiçek , klamidyoz , CRD , IB.

Seroloji ; ELISA , HI ve AGID

Moleküler teknikler; RT-PCR tekniği.

Laboratuvar yoklamaları:

-          Viral antijen aranması

-          Virüs izolasyonu

-          Virüs karakterizasyonu

Kontrol ve eradikasyon: dezenfeksiyon. Yeni civciv ve kanatlılarda en az 30 gün sonra kümeslere alınması. İnsan giriş çıkış kontrolü.

Aşılma: rutin aşılma programında olmalı. Hastalığın klinik tablosunu hafifletir. Morbidite ve mortalite yi azaltır. Virüs replikasyonu ve saçılımını engelleyebilir. Hijyen ve iyi yönetim gibi faktörlerle beraber etkili olur.

Canlı (lentojenik-mezojenik) ve inaktif aşıları uygulama yöntemleri

-          Burun veya göze damlatma

-          İçme suyu ile aşılama

-          Sprey ve aerosol yolla aşılama

-          Enjeksiyonla aşılama

-          Kanat zarına bastırma ve kloaka yolu

Aşılamda önemli noktalar: Damızlık hayvanlar 3 ayda bir aşılanmalı. Maternal antikorlu hayvanlar en erken 10-14 günlerde aşılanmalı. Saha virusunun patojenitesinin az olduğu bölgelerde HB1 aşısının içme suyu ile kullanılabilir. Saha virusunun patojenitesinin yüksek olduğu durumlarda veya lentojenik suşlarla yapılan aşılamada immunitenin arttırılması gerektiğinde mezojenik tipteki aşılardan yararlanılabilir.

NOT: İnsanlarda hastalık hafif konjonktivit vakaları ve grip benzeri hastalık tablosu oluşturur.

AŞI UYGULAMA YOLLARI *

Başarılar…