HAYVAN BESLEME 1

HAYVAN BESLEME

YEM NEDİR ? * : Hayvanların ağız yoluyla beslenmeleri amacıyla kullanılan işlenmiş kısmen işlenmiş veya işlenmemiş yem katkı maddeleride dahil olmak üzere her türlü madde veya üründür. Bir başka şekilde yem normal miktarda verildiği zaman hayvan sağlığına zarar etki yapmayan hayvanların yaşama ve verim payı gereksinimlerini karşılayabilen organik veya inorganik besin maddelerinden bir veya bir kaçını kapsayan bitkisel veya hayvansal kökenli yada doğada serbest olarak bulunan maddelere yem denir.

WENDEN YÖNTEMİ ;

YEM MADDESİ ( YONCA , MISIR VB. ):

A)     SU : Her besin maddesinde bir miktar su vardır ki bu genelde %12-16 kadardır.

B)     KURU MADDE: Suyu uzaklaştırıldıktan sonra geriye kalan yem maddesidir.

1)      Organik ; Ham Protein , Ham Selüloz , Ham Yağ , Ham Kül.

2)      İnorganik ; Makro ve Mikro mineraller, Kum

*Suyun Önemi ; Yağsız bir vücudun 2/3 ‘sini su oluşturur. Susuz bir yaşam asla şekillenemez. *organizma içerdiği suyun 1/10’nu kaybetmesi halinde ölüm şekillenir. Azotlu bileşiklerin atılmasını sağlar. Vücut ışısını dengeler.

Suyun Fonksiyonları : Hidrolize , vücut ısısı düzenleme , vücutta besin maddesi taşıma gibi fonksiyonlara sahiptir.

Sütün Kimyasal Birleşimi ;

-          Su : %87’si

-          Protein : % 3.5

-          Protein : %12

-          Yağ : %11

-          Kül Yağ : %3.5

-          Kül : %1

-          Karbonhidrat : %5

Yumurtanın Kimyasal birleşimi ;

-          Su : %66.5 ‘ si

-          : % 11.5

Sığırlarda ; Buzağı Vücut ağırlığının %6-8 oranında yem maddesi tüketir. Genç %3-4 , Yetişkin %2-2,5 oranında yem maddesi tüketirden bunun yanında 2 kat daha fazla su tüketir.

Koyunlarda : Su tüketimi vücut ağırlığına oranla almış olduğu yem maddesinin 3-4 katı su tüketimi yapar. – Kanatlılarda bu durum ise 2-2,5 katı kadardır. Atlarda su ihtiyacı fazla olur sebebi ise taşımacılık ve binicilik gibi faliyetler olduğu için. İnekler idrar ile günde 15L su atar.

Suyun Vücutta Dağılımı :

1-      İntracellular sıvı ; % 63

2-      Ekstracellular sıvı ;

A)     İnterstisyel ; %30,5

B)     Kan plazmasında ; %6.5

3-      Transcellular sıvı ;

A)     Mide bağırsak su

B)     İdrar Kesesi

C)     Süt bezleri

METABOLİK SU NEDİR ?* : Organik maddelerin yakılması sonucunda açığa çıkan su’dur.

C6H12O6 + O2 – CO2 + H2O + ENERJİ

-          Su dezenfeksiyonunda Ca , Na , K ve hipokloritler ve javel suyu ve kireç kaymağı kullanılır.

KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ VE METABOLİZMASI

Yapısal olanlar : Hücre duvarının yapısında olan , hücreye katılanlardır. ( Selüloz , Hemiselüloz , Lignin )

Yapısal olmayanlar : Nişasta , Pektin , İnülin...

Monosakkaritler : Arabinoz , ksiloz , riboz.

Homopolisakkaritler :

-          Glukanlar : Nişasta , Glikojen ( Hayvanlarda depo edilen tek karbonhidrattır. ) , Selüloz.

-          Fruktanlar

-          Galaktan ve Mannonlar

Hekzozlar :  Glikoz , Fruktoz , Mannoz

Disakkaritler : Sakkaroz ,Laktoz , Maltoz , Sellobiyoz , Trehaloz.

TEK MİDELİLERDE KH SİNDİRİMİ VE METABOLİZMASI

Sindirim ağızda başlar. Tükrükte %99 su %1 müsin, inorganik ve alfa-amilaz ile lizozim enzimi vardır. Kedi ve köpeklerde alfa-amilaz enzimi yoktur.

Glikoliz : aneorobik ortamda mikroorganizmalar tarafından sentezlenir. Son ürün laktik asit  yan ürün etil alkoldür. Glikoliz oksidasyonu aerobik ortamda şekillenir.  Glikogeneogenesis : KH olmayan bir maddeden KH üretmesi.

RUMİNANTLARDA KH SİNDİRİMİ

KH rumende mikrobiyal sindirim ile oluşur. Rumende selülozu sindiren mikroorganizmalar bulunur. Besin alıştırma bir besinden başka bir besine geçiş sırasında olur. Ani geçişler sonucu asidoz şekillenir. KH’nin sindirimi sonucu ortaya çıkan son ürün UYA’dır. Bunlar bütirik asit , propiyonik asit ve asetik asittir. Asetik asit sütten sorumlu ucucu yağ asidir ,  propiyonik asit ise enerjiden sorumludur. Propiyonik ve asetik asit hemen emilirken , bütirik asit hemen emilmez Rumen duvarından emilirler.

Sağlıklı bir rasyonda %40 kaba yem kullanılmalıdır. Asidozdan korunmak için asetik asiti artırıyorum. Rumen tamponlayıcısı sodyum karbonattır ki bu tükrükte bulunur. Rumenin ortamında ‘N’ varlığı Mikrobiyal organizmayı artırmak için kullanılır.

Selüloz sindirimi etkileyen faktörler :

-          Azot : Mikroorganizma sayısını artırarak sindirimi artırır.

-          Nişasta : Nişasta varlığı selüloz sindirimi baskılar.

*Yem geçişlerinde 10 gün kadar devam etmeliyiz.

HÜCRE DUVARI UNSURLARI

1)      ADF : Hemiselüloz lignin : varlığı yemin enerjisi hakkında bilgi verir.

2)      NDF : Hemiselüloz lignin : varlığı yemin sindirimi hakkında bilgi verir.

NİŞASTA TABİATINDA OLMAYAN POLİSAKKARİTLER ( NOP )

Beta-glukagon : Arpa , Yulaf.

Aiobinoksilan : Buğday , çavdar.

*Probiyotik madde : Bağırsak florasında bulunan , apatojen ve patojen mikroorganizmaların apatojen olanların yoğunluğunu artırıp patojen olanların dışarı atılmasını sağlayan maddedir.

Prebiyotik Madde : Probiyotik sonucu içerde bulunan apatojen mikroorganizmaların besin maddesidir.

FOS

-          Prebiyotik

-          Yer elması

-          Ca-Mg emilimini artırır.

LİPİDLER VE METABOLİZMASI

Lipidler bitki ve hayvan dokusunda bulunup suda çözünmeyen fakat eter,aseton,kloroform ve benzen gibi polar olmayan çözücülerde çözünen organik birleşiklerdir.

Doymuş ve doymamış yağ asitlerinin hayvan beslemedeki önemi nedir ?

-          Doymuş yağ asitleri = Kan LDL ve HDL düzeyinde artış vardır.

-          Doymamış yağ asitleri = Kan HDL miktarı artarken LDL miktarı düşmektedir.

-          Sağlık ve verimin olumlu yönden etkilenmesi için %50 doymamış %50 doymuş yağ asidi karışımı önerilmektedir.

Kanatlı ve domuzlarda esansiyel yağ asidi ihtiyacının karşılanmasının ruminantlarda ise eksiklik semptomlarının çok az görülmesinin nedeni nedir ?

-          Yağlı tohumların genellikle linoleik ve linolenik asit bakımından zengin olması.

-          Çayır otlarının linoleik ve linolenik asit bakımından zengin olmasıdır.

Yağların niteliklerini belirleyen faktörler :

1-      Erime Noktası : yağlar ne kadar fazla katılaşırsa bir o kadar da erime noktası yukarı çeker. Erime noktası fazla olanlar kan damarlarında tıkama yapar ve önemli fizyolojik sorunlar ortaya çıkarabilir.

2-      İyot sayısı

3-      Sabunlaşma sayısı

4-      Hidroliz

5-      Oksidasyon

6-      Hidrojenasyon

Ruminant rasyonlarında doymamış yağ asitleri fazla miktarlarda bulunduğu halde vucut yağlarının doymuş yağ asitlerince zengin olmasının en önemli nedeni : ruminantlar tarafından tüketilen yemlik yağların rumende hidrojenasyona uğramasıdır.

Rasyona yağ katılmasının etkileri ve yararları :

1-      Enerji kaynağıdır.

2-      Fosfolipid ve Lipoproteinlerin yapısına girerek membran permeabilitesi ve stabilitesini sağlar.

3-      Sinir hücrelerinin fonksiyonlarını göstermesinde yardımcı rol oynar.

4-      Yağda eriyen vitaminlerin vucutta çeşitli organ ve dokulara taşınmasında ve emilmesinde rol oynar.

5-      Özellikle linoleikasit gibi esansiyel yağ kaynağıdır.

6-      Yem fabrikasında homojen bir yem karışımın elde edilmesinde rol oynar.

7-      Yemde tozumayı önler ve azaltır.

8-      Yemin lezzetini artırarak hayvanlar tarafından daha kolay tüketilmesine olanak sağlar.

9-      Yem kırma ve karıştırma makinasının işlevini kolaylaştırır ve aşınmasını önler.

10-  Pelet yem yapımını kolaylaştırır.

11-  Sıcak stresinde yem tüketimi azalacağından enerji ihtiyacının karşılanmasında etkilidir.

TEK MİDELİLERDE YAĞLARIN SİNDİRİMİ :

Yağların sindirimi ince bağırsakta başlar ve tamamlanır. Yağların sindirimine yardımcı olarak safra tuzu etki eder.

Yağ + safra sıvısı = ( Lipaz ) = Yağ asitleri + gliserol.

RUMİNANTLARDA YAĞLARIN SİNDİRİMİ :

Rasyondaki trigliseritler rumende ( mikrobiyal lipaz ile ) gliserol ve yağ asitlerine hidrolize olurlar. Kısa zincirli yağ asitleri rumende emilir ( karbon sayısı 12’den az ) uzun zincirli yağ asitleri ince bağırsaklara geçer. Rumen m.o’ları diğer önemli fonksiyonları ise rasyondaki doymamış yağ asitlerinin hidrogenerasyonla sitearik asit formuna dönüştürülmesidir.

 Yağ asitleri 2 atomlu hidrojenlerle çift bağlar yer değiştirerek doyurulur. Ruminantlarda ucucu yağ asitleri emildikten sonra portal dolaşım ile KC’ye gider. Propiyonik asit en çok karbonhidrat metabolizmasında kullanılır. Asetik ve bütürik asitlerde yağ asiti sentezinde kullanılırlar.

Not : * Doymuş yağ asidi doymamış yağ asidine göre daha az enejiye ve sindirilmesi zordur.

HAYVAN BESLEMEDE LİPİDLERİN ÖZELLİKLERİ

1-      Karbonhidrat ve proteinden daha fazla enerji verir.

2-      Esansiyel yağ asidi kaynağıdır.

3-      Vitamin A,D,E ve K vitamini kaynağıdır.

ESANSİYEL YAĞ ASİTLERİ

1-      Linoleikasit

2-      Linolenikasit

3-      Araşidonikasit

4-      Oleikasit

5-      EPA

6-      DHA

KETOZİS : Vücutta enerji düzeyi düştüğünde vücutta depo edilmiş olan yağların hidrolize olması sonucu ortaya Asetoasetik asit , B-hidroksibütirik asit, aseton ortaya çıkar. Klinik belirti olarak ağızda ve aşırı durumlarda sütte bile aseton kokusu ile tipiktir. Hayvanda halsizlik ve depresyon şekillenebilir. Tedavi olarak kana intravenöz yoldan dekströz ve gliserol takviyesi yapılır. Yada bol su ile karıştırılmış pekmez hayvana içirilir.

PROTEİN METABOLİZMASI

Bir işletmenin %70 gideri yemdir. %70 – Yem – HP. Yemde ki protein miktarı arttıkça yem fiyatıda artar. Çayır otu HP %9-10 , Buğday %11-12 , Saman %3-4’dür. Samanda selüloz miktarı fazla olduğu için HP %1’ni anca kullanabilir. Her yem maddesinde ki ‘’N’’ 6,25’lik kat sayı ile çarpılıp hesaplanır.

*Rendering : Hayvanın kesim sonrası tüketicinin tüketmediği kısımı ( Kıkırdak vs. ) Yüksek sıcaklıkta ve basıncla un haline getirilip rasyona katılması durumudur.

- Bitkisel protein kaynağımı hayvansal protein kaynağımı ?

Sindirilebilirlik ve içerdiği zorunlu aminoasit miktarı ve çeşitliliği bakımından hayvansal proteinler daha iyidir.

PROTEİNLERİN SINIFLANDIRILMASI

%18-19 HP’nin %13-15 ‘ini hayvan vücudunda metabolize eder. Geriye artan kısım ise dışarı atılır. Bu durum üre ( memelilerde ) , ürik asit ( kanatlılarda ) ve amonyak ( su canlılarında ) olarak dışarı atılır.

*fibrin pıhtı demektir ve bunun için proteine ihtiyaç vardır.

PROTEİNLERİN İŞLEVLERİ

1-      Canlı hücrelerde plazma ile hücre çekirdeğinin temel maddesini oluşturur.

2-      Enzim hormon ve antikorların sentezinde kullanılırlar.

3-      Kolin , niyasin , kreatinin gibi moleküllerin sentezine katılırlar.

4-      Metabolizma sonucu organizmada şekillenen bazı artık ürünleri zararsız hale sokup vücuttan atılmalarını sağlayarak koruyucu bir özelliği vardır.

(Benzoik asit + glisin = Hipürik asit )

5-      Gereksinim fazlası proteinler vücutta enerji kaynağı olarak kullanılırlar.

AMİNO ASİTLERİN SENTEZLENMESİ

-          Mikroorganizmalar ve bitkiler tarafından basit azotlu birleşikler kullanılarak amino asitlerin sentezlenmesi

-          Hayvan organizmasında amino asitlerden amino asit sentezlenmesi.

a)      Transaminasyon = Glutamik asit – aspartik asit

b)      Enzimatik reaksiyonla bir karbon grubunun ayrılması serin – glisin

c)      Ketoasitlerin amonyum tuzları ile birleşmesi

-          Ara metabolizmada eksojen amino asitlerden diğer amino asitlerin sentezlenmesi.

a)      Metiyonin – Sistin

b)      Fenilalanin – tirozin

Soru *

Metiyonin bir esansiyel protein olup sistin ve sistein sentezinde kullanılır. Metil verici bir protein olup , KC ‘de detoksifikasyon yaparlar.

Kanatlılarda kısıtlayıcı a.a = Metiyonin ve Lizindir.

AMİNOASİT DENGESİZLİĞİ

1-      Amino asitler rasyonda uygun miktarlarda bulunmalıdır.

2-      Bir amino asidin yüksek düzeyde bulunması bir başka amino asit üzerinde nisbi yetersizlik yaratabilmektedir.

3-      Bir amino asit bakımından yetersizlik ise diğer fazla olan amino asidin israfı anlamına gelmektedir.

4-      Bu duruma amino asit dengesizliği denir ( mim. Kanun )

PROTEİN NİTELİĞİNDE OLMAYAN AZOTLU BİRLEŞİKLER ( NPN )

1-      Aminler :

a)      Arjinin – Putresin

b)      Histidin – Histamin

c)      Lizin – Kadeverin

d)      Fenilalanin – Feniletilamin

e)      Trozin - Tramin

f)       Triptofan – Triptamin

2-      Amidler : Üre , ürik asit , allantoin , asparajin , glutamin

3-      Alkoloidler : Nikotin , atropin , kokain , kinin , morfin , solanin

4-      Pirimidinler : Sitozin , Timin , Urasil

5-      Pürinler : Adenin ve Guanin

AMİNO ASİTLERİN METABOLİZMASI

1-      Amino asitlerden doku protein sentezi ile doku proteinlerinin amino asitlere parçalanma işlemi aynı anda oluşmaktadır.

2-      Organizmada kan serumunda amino asit konsantrasyonu devamlı olarak sabit tutulur.

3-      Kanda ve vücut sıvısında bulunan sabit amino asit konsantrasyonuna metabolik havuz  adı verilir.

-          Aşşağıda verilen grafik sınav sorusu.

RUMİNANTLARDA PROTEİN METABOLİZMASI

Proteinler ( Protez enzimi ile ) – Pepdidlere ( Peptidaz enzimi ile )-  Amino asitlere (deaminasyon ile) – karbon iskeleti + NH3 – UYA+CO2+NH3

RUMEN İÇERİĞİNDE Kİ AMONYAK

1-      Alınan proteinlerin parçalanması

2-      Mikrobiyel proteinlerin parçalanması

3-      Üre resiklusu

4-      Mikrobiyel proteinlerin biyosentezi

5-      Kana emilim

6-      Sindirim kanalının daha sonraki bölğmlerine geçiş.

Rumenin içerisindeki amino asit kaynağı (soru)

 By-pass Proteinleri

Değerleri oldukça yüksek olan rasyonda olmazsa olmazlardan biri olan rumende sindirilemeden abomazuma geçen proteinlere denir.

-MP: metabolize olabilir protein - rumenden sonra sindirilen gerçek protein – yapısında ki amino asitler ince bağırsakta emilir.

RDP: rumende parçalanabilen protein

RUP: rumende parçalanamayan protein. Soya fasülyesi küspesi %82,mısır silajı %31,kan unu %82.

Proteinin Amaçları:

1-      Mikrobiyel gelişim ve sentezi için rasyon ile yeterli RDP sağlanması

2-      RDP eksikliği: mikrobiyel protein sentezinin azalmasına,karbonhidrat sindirimi,yem tüketimi ve sonuçta verimin azalmasına

3-      RDP fazlalığı: döl verimi bozukluklarına,idrar ile azot atılımının artması

MOP: yem ve mikrobiyel orjinli olan ve ince bağırsaklarda emilime uğrayan gerçek proteinlerdir.

VÜCUTTAN AZOTUN ATILIMI

1-      Protein metabolizmasının son ürünleri türlere göre değişmektedir.

Memelilerde protein metabolizmasının azotlu son ürünü,üre ile az miktarlarda amonyak,kreatinin,ürik asit ve diğer azotlu bileşiklerdir.

ENERJİ

Ruminantlarda enerji dağılımı:

1-      Isı enerjisi %20

2-      Dışkı enerjisi %30

3-      İdrar enerjisi %5

4-      Yaşama payı %20

5-      Verim enerjisi %20

6-      Rumen gazları ile kaybolan enerji %5

7-      Brut enerjisi %100

Rumenohepatitit azot tablosu: Rumen içeriği ile emilip kan ile KC ye gelir.üreye çevrilir. Bu ürenin bir kısmı dışarı atılırken bir kısmı tekrardan kullanılabilir.

Başarılar…